Świadomym rodzicielstwem możemy nazwać umiejętność rodziców do aktywnego współdziałania z dzieckiem i na rzecz dziecka we wszystkich sferach rozwojowych. Jest to umiejętność znalezienia odpowiedniego balansu w procesie rozwoju sfery kognitywnej, afektywnej i psychomotorycznej. Często spotykana koncentracja rodziców na zapewnieniu „dobrej przyszłości” poprzez zdobycie odpowiedniego zawodu lub „aktualne odczuwanie szczęścia” przez dziecko, jest próbą odnalezienia się w procesie wychowawczym pomiędzy „sercem” a „rozumem”. Próba zrozumienia, na czym polega świadome rodzicielstwo, nie nastręcza tak wiele trudności, jak zastosowanie wynikających z niego zasad w praktyce dnia codziennego. To momenty, w których dziecko „wyprowadza nas z równowagi”, stają się kluczowe w odniesieniu do tego czy świadomie wychowujemy nasze pociechy i przygotowujemy je do bezpiecznego dla nich i ich otoczenia funkcjonowania w przyszłości. Istotnym zatem staje się nie tylko odpowiedzenie na pytanie zadane powyżej – czym jest świadome rodzicielstwo? Ale także jak je zastosować w praktyce?
Fundamentem świadomego rodzicielstwa jest uzmysłowienie sobie faktu, że jako rodzice stajemy się zbiorem wzoru zachowania, którym nasze dziecko będzie „nasiąkać”, a w konsekwencji powielać w przyszłości. Tak więc, chcąc wpływać na nasze dziecko, powinniśmy zacząć od samoświadomości, w zakresie swojego funkcjonowania, mocnych stron, naszych kompetencji oraz ich braku, a także naszych obszarów wymagających dalszego rozwoju. Nasz osobisty trud i w konsekwencji obserwowana zmiana w funkcjonowaniu będą największą zachętą do podążania tą samą drogą przez nasze dzieci.
Warto przyjrzeć się kilku zasadom, które z jednej strony wspomogą efektywność procesu zmiany, z drugiej mogą wpłynąć na ograniczenie niepotrzebnego trudu.
Filary świadomego rodzicielstwa:
1. Wyznaczenie długoterminowych celów – pomaga w unikaniu nadmiernego skupiania się na chwilowym braku dyscypliny i nieposłuszeństwie dziecka, które są naturalnym elementem procesu nabywania (czyli uczenia się i trenowania) kompetencji psychospołecznych. To zaś pozwala nam zapanować nad negatywnymi emocjami. Widząc długoterminowy cel, jakim powinno być dla rodzica przygotowanie dziecka do świadomego i bezpiecznego dla niego i jego otoczenia funkcjonowania w przyszłości, łatwiej jest nie tracić energii na analizowanie i rozpamiętywanie aktualnego i (w perspektywie długoterminowej) chwilowego kryzysu. To zaś wzmacnia budowanie relacji z dzieckiem, oparte na miłości, zaufaniu oraz współodczuwaniu.
2. Aktywne słuchanie – czyli, większa nasza uwaga, na tym co dziecko do nas mówi, bądź chce powiedzieć, na jego obserwacji, niż na komentowaniu jego zachowania i ciągłym strofowaniu, czy też pouczaniu. Jednym z istotnych elementów aktywnego słuchania jest zadawanie pytań, w celu lepszego zrozumienia punktu widzenia dziecka. W ten sposób dziecko zrozumie, że je słuchamy i doceniamy.
3. Wdzięczność – której, fundamentem je postawa przebaczenia. Dobrze, kiedy dziecko wzrasta w przeświadczeniu, że jesteśmy wdzięczni za to, iż jest ono częścią naszej rodziny. Jest to co najmniej o krok dalej niż samo wybaczenie mu. Świadomość wdzięczności, jest osadzona na świadomości miłości i nie potrzebuje ciągłego sprawdzania – czy na pewno tak jest? – ze strony dziecka.
4. Refleksyjność – to nauczenie się widzenia i odbierania nie tylko tego co zewnętrzne (wygląd i zachowanie dziecka), lecz przede wszystkim to umiejętność dostrzeżenia i poznania jego wewnętrznego świata.
5. Rozwiązywanie własnych problemów – zarówno tych bieżących, jak i wyzwań, z którymi nie potrafimy sobie poradzić od lat. Nie powinniśmy w żadnym zakresie przelewać swoich stanów emocjonalnych na nasze dzieci.
6. Kulturalna komunikacja z dzieckiem – powinna być dla nas regułą. Rozmawiajmy z dzieckiem tak jak z innymi dorosłymi – życzliwie i z szacunkiem – tak jak sami chcemy, aby z nami rozmawiano. Rodzice to pierwsi nauczyciele w życiu dziecka, dlatego to od nas zależy jak nasze dzieci będą komunikować się z otaczającymi ich osobami oraz odpowiadać na pytania. Dziecko z pewnością przyswoi te wskazówki i będzie stosowało je w przyszłości.
7. Bezpieczna atmosfera – opiera się na odczuciu miłości i spokoju. Pamiętajmy, że dziecko jednakowo chłonie dobre i złe wzorce i emocje. Tylko otoczenie, w którym dziecko czuje się bezpiecznie sprzyja temu, by uczyło się czegoś nowego i badało otaczający je świat. Wszelkie negatywne czynniki mogą mu nie tylko w tym przeszkodzić, ale wręcz być powodem wystąpienia fobii czy też opóźnienia w rozwoju.
8. Ja wzorem – to tak naprawdę świadomość tego, że dziecko jest „papierkiem lakmusowym” naszego funkcjonowania. Dziecko robi tak, jak my robimy, a nie tak, jak mu mówimy, że powinno robić. Własny przykład jest lepszym nauczycielem postaw i zachowania, niż ustna instrukcja. Istotne jest bycie konsekwentnym w słowach i czynach, gdyż eliminuje to dysonans poznawczy u dziecka.
9. Stały harmonogram – wzmacnia poczucie stabilności i bezpieczeństwa. Dziecko wie, co i kiedy ma robić, gdy w domu funkcjonują stałe reguły. Wzrastanie w uporządkowanej i zorganizowanej przestrzeni, powoduje postrzeganie ich jako naturalny element życia. Dziecko czuje się bezpieczne, kiedy jego życie jest zorganizowane i przewidywalne.
10. „STOP klatka” – jest najefektywniejszym zaworem bezpieczeństwa dla naszych emocji. Zanim zareagujemy na jakieś zachowanie dziecka, zatrzymajmy się na chwilę i pomyślmy, co sami zrobilibyśmy (lub jak zachowalibyśmy się) na jego miejscu. W ten sposób stajemy się bardziej obiektywni w naszych sądach i reakcjach. Takie funkcjonowanie wzmacnia zaufanie dziecka do nas.
11. Okazywane bezwarunkowej miłości – jest jedną możliwością jej doświadczenia przez dziecko. Pamiętajmy, że wiedzieć o tym, iż jesteśmy kochani, to nie to samo co doświadczać tego. Bezwarunkowa miłość rodzicielska pomaga naszemu dziecku czuć się pewnie i bezpiecznie w zderzeniu z otaczającym światem i jego wyzwaniami.
12. Współodpowiedzialność – jest elementem procesu nabywania odpowiedzialności osobistej. Wdrażanie dziecka w prace domowe, wzmacnia jego odpowiedzialność oraz świadomość bycia częścią systemu rodzinnego.
13. Rozwijajcie zdolności dziecka – to krok w stronę świadomego zarządzania swoim potencjałem. Poznanie zdolności, pomoc w ich rozwijaniu, najefektywniej kształtują motywację wewnętrzną oraz wewnątrzsterowność.
14. Interakcje społeczne – kształtuje się poprzez świadome relacje z innymi. Umożliwienie dziecku przyglądania się jak świadomie budujemy i rozwijamy relacje ze współmałżonkiem, krewnymi i przyjaciółmi, przygotowuje je do bezpiecznej aktywności w tym obszarze.
15. Dbanie o zdrowie i osobiste odczuwanie szczęścia – najlepiej modeluje funkcjonowanie w tym zakresie naszych dzieci. Oczekiwanie, że nasze dzieci będą robić coś czego my nie robimy jest obłudne. Jesteśmy najważniejszymi ludźmi w życiu naszych dzieci, dlatego powinniśmy dbać o własne fizyczne i psychiczne zdrowie.
Świadome rodzicielstwo pomaga rodzicom stworzyć idealne środowisko dla fizycznego, umysłowego oraz emocjonalnego rozwoju dziecka. Stanowi ono niezbędny fundament pod działań, które mają miejsce w szkole oraz innych placówkach wspierających rodzinę w procesie przygotowania dziecka do dorosłości.
Autor: Łukasz Wojtacha
Bibliografia:
A. Młynarczuk-Sokołowska, Pedagog, nauczyciel, edukator w zróżnicowanej kulturowo przestrzeni współczesnej edukacji, KULTURA – SPOŁECZEŃSTWO – EDUKACJA Nr 1 (11) 2017, Poznań
W. Okoń, Zarys dydaktyki ogólnej, Warszawa 1965,
Świadome rodzicielstwo: od teorii do praktyki, www.childdevelop.pl, 14.05.2018
J. Gutowski, Wspólna praca nad dyscypliną, Psychologia w szkole Nr 2(38)/2013, Kielce
-------------
Projekt finansowany ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości.
